گرمازدگی و علائم آن
گرمازدگی به حالتی گفته می شود که درجه حرارت بدن به صورت غیرطبیعی بالا برود به این بیماری در علم پزشکی هایپرترمی (Hyperthermia) گفته می شود. شدیدترین درجه از هایپرترمی گرمازدگی (heatstroke) نام دارد. در برخی موارد اگر دمای بدن خیلی بالا برود گرمازدگی یک تهدید جدی برای زندگی فرد است. وقتی فرد دچار گرمازدگی میشود درجه حرارت بدن به بیشتر از ۴۰ درجه سلسیوس میرسد. از شایع ترین علائم گرمازدگی میتوان تهوع، تشنج، سرگیجه و گاهأ از دست دادن هوشیاری را میتوان نام برد.
برای درمان کردن گرمازدگی حتما باید به یک پزشک عمومی مراجعه کنید. در ادامه مطلب می‌خواهیم به علائم گرمازدگی و روش‌های درمان آن بپردازیم. بنابراین جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد بیماری گرمازدگی، تا انتهای مطب همراه ما باشید.
گرمازدگی چیست؟
درجه حرارت بالا و غیرطبیعی بدن گرمازدگی (heatstroke) نام دارد. وقتی بدن شخصی گرمای بسیار زیادی جذب کند و به اندازه کافی گرمایی از خود خارج نکند، گرمازدگی اتفاق می‌افتد. هایپرترمی برعکس عارضه هیپوترمی است. هیپوترمی وقتی اتفاق می افتد که بدن فرد خیلی سرد باشد و دچار لرز شود. دمای طبیعی بدن انسان حدود ۳۶ تا ۳۸ درجه سانتی‌گراد می باشد. هر چه دمای بدن فرد از این رقم بالاتر برود، شدت گرمازدگی بیشتر است. گرمازدگی معمولا در شرایطی که فرد در هوای گرم و مرطوب بیش از حد دارد فعالیت داشته باشد اتفاق می‌افتد. افرداد معمولا در ماه های گرم سال دچار گرمازدگی می شوند.
گرمازدگی و انواع آن؛
کلا دو نوع گرمازدگی وجود دارد:
۱- گرمازدگی که از فعالیت است (Exertional heatstroke): دلیل این گرمازدگی فعالیت فیزیکی بسیار زیاد در شرایط جوی گرم و مرطوب است که گاها این حالت به مدت چند ساعت در بدن فرد بروز پیدا میکند.
۲-گرمازدگی ناشی از شرایط بدنی (Non-exertional heatstroke) یا گرمازدگی کلاسیک. دراین حالت،گرمازدگی به بخاطر فعالیت بدنی زیاد به وجود نمی‌آید بلکه سن و وضعیت سلامتی بدن فرد از عوامل به وجود آمدن آن است. معمولا در این نوع گرمازدگی تا چند روز در بدن فرد باقی می‌ماند. از انجا که قبلا گفتیم گرمازدگی یکی از شدیدترین نوع عارضه هایپرترمی است.
دریکی ازانواع هایپرترمی که به نام گرماگرفتگی (Heat exhaustion) شناخته شده است، دمای بدن شخص گرما زده به حدود ۴۰ درجه سانتی‌گراد میرسد. اگر در این حالت از بیمار به درستی مراقبت نشود، این حالت میتواند به گرمازدگی بدل شود وباعث افزایش دمای بدن شخص تا ۴۱ درجه سانتی‌گراد شود و زندگی فرد را تهدید کند. برعکس حالت گرماگرفتگی، درحالت گرمازدگی بین عملکرد مغز و سایر اندام‌های بدن اختلال به‌وجود می‌آید. پس با این اوصاف گرماگرفتگی شدتش کمتر است و در بدن باعث مشکلات عصبی نمیشود.
چه افرادی در معرض مبتلا شدن به گرمازدگی هستند؟ ممکن است که همه ی انسان‌ها به این بیماری دچار شوند. ولی به صورت کلی گرمازدگی در کودکان، نوزادان و افراد بیشتر اتفاق می‌افتد چون بدن این افراد نمی تواند دما را تنظیم کند. همچنین ورزشکاران، سربازان و کسانی که شغل آنها به فعالیت فیزیکی زیادی احتیاج دارد، بیشتر ممکن است به گرمازدگی دچار شوند.
در زیر به چند عاملی که می‌توانند خطر گرمازدگی را در بدن شخص افزایش دهند اشاره میکنیم:
گرمازدگی درآقایان نسبت به خانم‌ها خطرناک‌تر وشایع تر است. نوشیدن الکل، کم نوشیدن آب استفاده از داروهایی که بر توانایی بدن برای تنظیم دما تاثیر می‌گذارند. (مثل دیورتیک‌ها، آرام‌بخش‌ها، داروهای قلب و فشار خون) مبتلا شدن به بیماری‌هایی که روی میزان تعریق بدن تاثیر می‌گذارند.) مثل بیماری فیبروزکیستیک (cystic fibrosis)) دربیماری‌هایی مانند اختلال در خواب، مشکلات قلبی، ریوی، کلیه، کبد، تیروئید و رگ‌های خونی گرمازدگی بیشتر مشهود است. پوشیدن و استفاده از البسه های خیلی سنگین یا بیش ازحد تنگ و همچنین اضافه وزن یکی از دیگر دلایل گرمازدگی است.
گرمازدگی در بین افراد چقدر شایع است؟
معمولا در روزهای تابستان که هوا گرم است و همچنین در مناطق گرمسیری تعداد زیادی از افراد به این بیماری دچار می‌شوند. همچنین این بیماری سالانه باعث مرگ افراد زیادی در جهان شده است. برای مثال سالانه در آمریکا حدود ۲۴۰ تا ۸۳۳ نفر به دلیل گرمازدگی جان خود را از دست میدهند.
علت و علائم گرمازدگی در کودکان و بزرگسالان چگونه است؟
وقتی که بدن فرد توانایی برای خنک کردن خود را از دست بدهد،گرمازدگی اتفاق می‌افتد. هیپوتالاموس قسمتی از مغز است که اکثر عملکردهای بدن به وسیله ی آن کنترل میشود. همچنین وظیفه ی کنترل دمای بدن را نیز به عهده دارد. هیپوتالاموس معمولا دمای بدن فرد را در حدود ۹۸.۶ درجه فارنهایت (۳۷ درجه سانتی گراد) تنظیم میکند بنابراین اگر گرمایی که بدن فرد کسب میکند نسبت به گرمایی که به بیرون می‌دهد بیشتر باشد، دمای داخلی بدن فرد از این عدد بالاتر رفته و گرمازدگی اتفاق می‌افتد. گرمازدگی دارای علائم گوناگونی است که در ادامه برایتان شرح می دهیم.
این بیماری نیاز به درمان سریع دارد. اگر خودتان یا یکی ازاطرافیانتان نشانه های گرمازدگی را دارید باید سریع با اورژانس تماس بگیرید. آنهیدروزیس (Anhidrosis): معمولا کسانی هستند که دلیل گرمازدگی آنها به فعالیت زیادشان ربط ندارد، پوست آنها خشک است و تعریق نمی‌کنند. آتاکسی (Ataxia): دراین حالت فرد، به مشکلات حرکتی و هماهنگی اعضای بدن دچار میشود، به این حالت در علم پزشکی آتاکسی می‌گویند.
وقتی گرمازدگی اتفاق می‌افتد احتمال گیجی و سردرگمی فرد وجود دارد در نتیجه ممکن است باعث هذیان گفتن فرد شود. عرق کردن زیاد بعد از توقف فعالیت‌های ورزشی (این نشانه بیشتر در گرمازدگی ناشی از فعالیت زیاد شایع است.) پوست داغ و ملتهب و رنگ پریدگی بسیار بالا یا پایین بودن فشار خون حس کردن و شنیدن صداهای انفجار مانند در ریه‌های فرد حالت تهوع نفس کشیدن بسیار سریع و بالا بودن ضربان قلب تشنج کردن غش کردن فرد و یا از دست دادن و پایین بودن هوشیاری سست شدن عضلات.
از عارضه های گرمازدگی؟
کسانی که مبتلا به گرمازدگی می‌شوند احتمال داردکه دچار شوک شوند یا به کما بروند.
عارضه‌های بالا بودن دمای بدن را ذکر کرده ایم؛
سندرم اختلال در تنفس متورم شدن مغز نارسایی کلیه نارسایی کبد اختلال متابولیک آسیب های عصبی کاهش یافتن جریان خون به قلب و دیگر مشکلات که با گردش خون در ارتباط است.
راه‌های تشخیص گرمازدگی؟
گرمازدگی بیشتر در بخش اورژانس بیمارستان تشخیص داده میشود. در بیمارستان علائم بیماری فرد را با دقت بررسی میکنند و دمای بدن فرد را بعد از معاینه فیزیکی اندازه می‌گیرند. گاهی ممکن است برای تشخیص گرمازدگی فرد آزمایش خون یا ادرار انجام بگیرد. از دیگر آزمایش‌ها برای تشخیص دادن گرمازدگی میتوان به عکس‌برداری قفسه سینه با اشعه ایکس و نظارت بر عملکرد قلب به کمک الکتروکاردیوگرام نیز نام برد.
گرمازدگی چگونه درمان می شود؟
جهت درمان کردن این بیماری بجر مراجعه کردن حضوری به پزشک شما میتوانید با یک دکتر آنلاین عمومی هم در ارتباط باشید. شما میتوانید برای ویزیت آنلاین یک وقت از سامانه پذیرش ۲۴ ثبت کنید. اگر شدت گرمازدگی بسیار زیاد نباشد، فرد میتواند از درمان خانگی گرمازدگی که شامل مراقبت‌های ویژه‌ای است استفاده کند از جمله:
اگر علائم این بیماری در خودتان یا نزدیکانتان مشهود شد فورا به اورژانس اطلاع رسانی کنید و تا وقتی آمبولانس میرسد بدن فرد را تا جایی که امکان دارد خنک نگه دارید. یکی دیگر از کارهایی که میتوانید برای گرمازدگی در خانه انجام دهید استفاده کردن از کمپرس یخ روی گردن، کشاله ران ها و زیر بغل است. همچنین خوردن مایعات کم نمک مانند نوشیدنی‌های ورزشی یا آب کم نمک، همچنین فرد گرمازده بایستی در یک محیط خنک و دارای تهویه مناسب قرار گیرد و دور از تابش مستقیم خورشید باشد.
اگر امکانش فراهم است فرد گرمازده را در آب ولرم تا اندکی خنک بگذارید. بدن فرد گرما زده را با آب خیس کنید و فرد را در جایی که بخار خنک به او بخورد قرار دهید. لازم است که به نفس کشیدن بیمار توجه خاصی داشته باشید و فرد را در محیطی که دارای تهویه مناسب است قرار دهید. فرد گرمازده نباید از داروهای مانند آسپرین و استامینوفن استفاده کند. فرد گرمازده باید از پوشیدن لباسهای تنگ و سنگین خودداری کند. مواردی که در بالا نام بردیم شامل درمان خانگی گرمازدگی بود.
در بیمارستان برای فرد گرمازده کارهای زیر انجام میشود:
با یک پتوی خنک کننده فرد گرما زده رامی‌پوشانند. فرد گرمازده را به حمام یخ می‌برند. برای اینکه از تشنج شخص گرمازده پیشگیری شود به او قرص گرمازدگی و داروهایی که با این عارضه مرتبط است را تجویز میکنند. از اکسیژن مکمل برای نفس کشیدن راحت‌تر بیمار استفاده میشود. به فرد گرما زده مایعات داخل وریدی را از طریق بازو تزریق میکنند تا فرد خنک شود و دمای بدنش پایین بیاید. در بعضی موارد شستشو دادن معده ی بیمار با آب سرد لازم است. در این روش برای درمان از لوله‌های که نازک و انعطاف‌پذیرهستند برای پر کردن حفره‌های بدن با آب سرد استفاده میکنند. با این کار دمای کلی بدن فرد گرما زده را کاهش میدهند. این لوله هارا از قسمت مقعد یا پایین گلو وارد بدن شخص بیمار میکنند. پرسنل اورژانس درمان را بعد از رسیدن دمای بدن به ۱۰۲ درجه فارنهایت (۳۸.۹ درجه سانتی‌گراد) متوقف میکنند.
درمان گرمازدگی با طب سنتی؛
برای درمان کردن وکم کردن علائم گرمازدگی نیز میتوانید به راهکارهای دکتر طب سنتی هم عمل کنید. این دسته از پزشک ها اصولا از داروهای گیاهی برای درمان کردن بیمار استفاده می کنند. از راه های پیشگیری و درمان طب سنتی برای گرمازدگی میتوان موارد زیر را نام برد؛
هندوانه: هندوانه یکی از میوه هایی است که میتواند آب از دست رفته بدن را به جبران کند. هندوانه ادرارآور است به خصوص بخش‌های سفید آن در دفع کردن مواد زائد و حرارت بدن تاثیر زیادی دارد. ماش: از دانه‌های ماش به‌عنوان یک ادرارآور خفیف نام برده میشود. فرد گرما زده میتواند دانه‌های ماش را در آب جوش خیس کند و بعد آن را بنوشد.
نوشیدنی‌های دارای الکترولیت: وقتی هوا گرم است بدن مقدار زیادی از آب و املاح خود را به‌خاطر عرق کردن زیاد از دست می‌دهد. برای درمان این بیماری مصرف زیاد آب، آب نارگیل و آب‌های حاوی املاح (مثل نمک‌های پتاسیم، سدیم و کلر) موثر است و به برقراری تعادل بدن کمک میکند. برای تامین و ساخت الکترولیت میتوانید مقداری سرکه سیب را در آب بریزید و بنوشید.
مصرف روغن‌های گیاهی: اگر در هوای گرم بوده و گرمازده شده‌اید شاید پوستتان هم آسیب دیده باشد که شما میتوانید برای رفع آفتاب سوختگی از ترکیب روغن چای، زیتون و نارگیل استفاده کنید. مصرف این روغن‌هاباعث جلوگیری از تاول زدن میشود و تاثیر خوبی نیز در لایه‌برداری پوست دارد. استفاده از غذاهای سبک و زودهضم مانند آش و آب دوغ خیار استحمام و پوشیدن لباسهای سبک ونازک با رنگ روشن.
درصورت گرمازدگی چه بخوریم؟
بی شک با افزایش دمای هوا ، نوع ماده غذایی که استفاده می‌کنید هم تا حدی تغییر پیدا میکند. برخی از خوراکی‌ها باعث پایین آوردن دمای بدن می‌شوند که باید از این خوراکی ها درفصل تابستان برای جلوگیری از گرمازدگی، استفاده شود. در ادامه به سوال زمان گرمازدگی چه بخوریم، با پیشنهادهای مفید پاسخ خود را ارائه خواهیم داد.
از چه میوه‌هایی برای پیشگیری از گرمازدگی باید استفاده کرد؟
گلابی، خیار، انگور، طالبی و هندوانه، خوردن این میوه‌‌ها در فصل گرما و تابستان، بدن را خنک نگه می‌دارد. از طرفی دیگر این میوه ها دارای مقدار زیادی آنتی اکسیدان‌های ضروری هستند که قسمت زیادی از آنها را آب تشکیل داده است تا بدن بعد از مصرف این میوه ها آب کافی را برای مقابله با گرما داشته باشد. یکی دیگر از میوه هایی که برای درمان گرمازدگی استفاده میشود، لیموترش است. باید لیموترش را با آب و کمی شکر مخلوط کنید و بخورید. ترکیب شربت آب لیمو و نعنا هم به پایین آوردن دمای بدن کمک زیادی میکند.
برای درمان کردن گرمازدگی از شربت های شیرین استفاده نکنید؛ حالت عادی دمای بدن حدود ۳۶ تا ۳۸ درجه است اما گرمازدگی زمانی اتفاق می افتد که مقدار این دما از ۴۰ درجه بالاتر برود. اگر شرایط به صورتی است که شما قرار است درمعرض دمای بالا به مدت طولانی قرار بگیرید ، حتما به همراه خود آب خنک داشته باشید و همچنین میتوانید مقدار کمی آب لیمو نیز به آب اضافه کنید. اما در این شرایط استفاده از شربت‌های شیرین اصلا توصیه نمیشود، زیرا دارای مقداری قند هستند که بدن برای هضم کردن آن قند به آب نیاز دارد. بنابراین در صورت گرمازدگی اکیدا سراغ نوشابه و شربت‌های شیرین نروید.
درهنگام گرما زدگی مصرف کردن قهوه و چای ممنوع؛ مصرف نوشیدنی‌هایی که دارای کافئین هستند، مانند قهوه و چایی، ادرارآورند بنابراین مصرف این نوشیدنی ها را در فصل گرما کمتر کنید.
رفع کردن گرمازدگی با شربت خاکشیر؛ گیاه خاکشیر فواید بسیاری برای بدن دارد که از جمله فواید آن میتوان به تسکین التهاب پوست و رفع کردن عارضه های مربوط به کمبود ویتامین سی اشاره کرد. همچنین این شربت عطش شما را رفع کرده و بعد از استفاده از آن احساس خنکی می‌کنید.
رفع گرمازدگی توسط شربت زرشک؛ استفاده و مصرف آب زرشک تازه جدا از تصفیه کردن خون شما برای درمان گرمازدگی نیز خیلی مفید است. البته باید بدانید که زنان باردار نباید زرشک زیادی استفاده کنند، زیرا باعث تحریک رحم میشود و امکان دارد فرد را با خطر سقط جنین مواجه کند.
رفع گرمازدگی با شربت سکنجبین؛ از قدیم سکنجبین یک شربت بسیار عالی برای استفاده در فصول گرم سال و تابستان بوده است و حتما شما پدربزرگ و مادربزرگ خود را دیده‌اید که کنار شربت سکنجبین کاهو هم می‌خورند.
رفع گرمازدگی توسط شربت گلاب؛ شربت گلاب با طعم خوبی که داراست علاوه بر درمان گرمازدگی برای افزایش دادن روحیه مثبت فرد و درمان کردن افسردگی، تقویت قوای قلب و رفع کردن ضعف بدنی نیز مفید و کار آمد است. شما این شربت را همراه دیگر عرقجیات یا به صورت تنهایی نیز میتوانید مصرف کنید. برای درست کردن این شربت نبات و گلاب را روی شعله ملایم جوش بیاورید و در همین حین کف‌های آن را نیز جدا کنید. وقتی شربت شما نصف شد، زعفران را با کمی گلاب مخلوط کرده و بعد به شربتتان اضافه کنید. استفاده این شربت به همراه یخ به فرد گرمازده کمک میکند تا بالا بیاورد و سموم از بدنش خارج شود.
دیگر خوراکی‌های مفید برای درمان گرمازدگی؛ برای جلوگیری از افزایش دمای بدن و مقابله کردن با گرمازدگی خوراکی‌های زیر هم مفید هستند. هویج رنده‌شده سبزیجات خنک مانند کاهو و نعناع تربچه کدوی بخارپز توت فرنگی آب دوغ خیار و همچنین پیشگیری از گرمازدگی با نوشیدن آب.
پیشگیری از گرمازدگی؛
در اکثر مواقع با رعایت کردن موارد ساده میتوانید از گرمازدگی پیشگیری کنید، که در زیر این موارد را بررسی میکنیم از فعالیت بدنی سخت و شدید در شرایط گرم و مرطوب اجتناب کنید. مصرف نوشیدنی‌های ورزشی، آب کم نمک یا آبگوشت برای پیشگیری از گرمازدگی مناسب است. اگر مجبورید برای کار یا ورزش در هوای گرم حضور به عمل آورید اجازه بدید تا بدنتان کم کم به این نوع آب و هوا عادت کند. هیچوقت کودکان یا حیوانات خانگی را در فضاهای بسته و گرم مانند ماشین به تنهایی رها نکنید. گرمازدگی در کودکان بیشتر دیده میشود، چون کودکان بدن ضعیف‌تری دارند. اگر دمای هوا به صورت ناگهانی و اتفاقی افزایش پیدا کرد، بهتر است در محلی که تهویه مطبوع و بهتری دارد ساکن شوید. در روزهای گرم سال و تابستان بیشتر از لباسهای سبک نازک روشن و گشاد استفاده کنید. اگر از آن دسته از افرادید که دارای بدن حساسی هستند و خیلی زود گرمازده میشوید میتوانید با مشورت پزشک در هوای بسیار گرم و شرایط اضطراری شربت ضد گرمازدگی مثل شربت ریحان و خاکشیر استفاده کنید.
شرایط بدنی فرد بعد از مبتلا شدن به گرمازدگی؛
آینده فرد بعد از مبتلا شدن به گرمازدگی به عوامل زیر بستگی دارد: ۱ – سن ۲- دمای بدن فرد گرمازده تا چه حد افزایش یافته است. ۳- قبل از شروع کردن درمان چه مدت دمای بدن فرد بالا بوده است. ۴- وضعیت سلامت کل بدن چگونه است.
بین ۱۰ تا ۶۵ درصد از افراد مبتلا با فعالیت‌های نا مرتبط شدید بدنی بر اثر گرمازدگی فوت میکنند. در حالی که تنها ۳ تا ۵ درصد از افرادی که به دلیل فعالیت زیاد بدنی گرمازده شده‌اند، می‌میرند. برخی از افراد هم با آسیب دائمی اندام یا اختلال عملکرد عصبی روبه رو می‌شوند. در دوران نقاهت بعد از گرمازدگی تا چند هفته منتظر تغییراتی در دمای بدن خود باشید همچنین تا یک هفته از فعالیت ورزشی پرهیزکنید. همچنین برای کنترل عملکرد کلیه و کبد به آزمایش‌های دوره‌ای نیاز دارید. باید بدانید که عوارض گرمازدگی گاهی تا چند ماه طول میکشد وذاز بین نمی‌رود. گاها فردی که یک بار گرمازدگی را تجربه کرده احتمال دارد که بازهم به آن مبتلا شود. این افراد بهتر است بیشتر از دیگر افراد از قرار گرفتن در معرض گرما پرهیز کنند.
زمان مراجعه به پزشک؟
اگر گرمازده شده‌اید و در زمان بهبودی متوجه موارد غیر طبیعی شدید بهتر است از یک پزشک مشاوره بگیرید. علائم ها را در زیرنام برده ایم؛ اختلال در تفکر، مشکلات حافظه و به خاطر سپردن و شناخت اطرافیان مشکلات تنفسی ادرار کم مشکلات کبدی یا کلیوی
سخن اخر؛
گرمازدگی یک حالت از بیماری هایپرترمی است که یکی از تهدیدکنندگان زندگی است. این بیماری وقتی اتفاق می‌افتد که دمای بدن فرد زیاد از حد بالا برود. معمولا بیشتر افراد به دلیل فعالیت بدنی زیاد در هوای گرم دچار این بیماری می‌شوند. در مطلب بالا به سوال گرمازدگی چیست و چگونه درمان میشود، پاسخ دادیم. از علائم این مشکل گیجی، تشنج و از دست دادن هوشیاری رامیتوان نام برد. بهتر است در صورتی که فرد دچار گرمازدگی شد با اورژانس تماس بگیرید یا از پذیرش ۲۴ یک وقت برای مشورت با دکتر آنلاین عمومی بگیرید. همچنین برای درمان خانگی این مشکل از همین سامانه میتوانید یک ویزیت آنلاین طب سنتی برای مشورت با متخصص مربوطه بگیرید.